Nowa Zelandia stworzyła pierwszą na świecie niemal kompletną narodową bazę danych o skamieniałościach. FRED, czyli Fossil Record Electronic Database, to niezwykły projekt łączący ponad siedem dekad badań geologicznych i paleontologicznych w jedną cyfrową całość. Dzięki niemu każdy – od naukowca po ucznia – może dosłownie w kilka minut zajrzeć w przeszłość planety.

Od papierowych kart do cyfrowego archiwum

Historia FRED-a zaczyna się w 1946 roku, kiedy nowozelandzcy geolodzy i paleontolodzy rozpoczęli tworzenie Fossil Record File (FRF) – papierowego archiwum stanowisk paleontologicznych. W kartotekach skrzętnie notowano lokalizacje odkryć, typy skał, wiek warstw i nazwy znalezionych skamieniałości. Przez dziesięciolecia naukowcy ręcznie zapisywali tysiące rekordów, które dziś stanowią bezcenne świadectwo historii geologicznej kraju.

W XXI wieku cały ten zbiór – liczący ponad sto tysięcy wpisów – został zdigitalizowany i udostępniony online. Tak powstał FRED – elektroniczna wersja dawnego archiwum, którą zarządza narodowy instytut badawczy GNS Science we współpracy z nowozelandzkimi uniwersytetami.

Co kryje FRED?

Każdy rekord to swoista kapsuła czasu. Zawiera m.in. współrzędne geograficzne stanowiska, opis litologii (czyli rodzaju skały), wiek geologiczny, listę taksonów, powiązania stratygraficzne, odniesienia do literatury naukowej, a często także fotografie próbek i stanowisk.

Nie wszystkie wpisy są jednak równie kompletne – dawni badacze nie dysponowali GPS-em, dronami ani cyfrowymi aparatami. Mimo to, zebrane dane tworzą niezwykle spójną i szczegółową mapę paleontologiczną Nowej Zelandii – jedną z najlepiej opracowanych na świecie.

Narzędzie nie tylko dla naukowców

Dostęp do bazy jest bezpłatny, choć część funkcji badawczych wymaga zalogowania i akceptacji warunków użytkowania. Wystarczy jednak kilka kliknięć, by sprawdzić, jakie stworzenia zamieszkiwały daną część wysp miliony lat temu – od trylobitów i amonitów po prehistoryczne mięczaki i rośliny.

Co istotne, FRED nie jest kolejną bazą „dla wszystkich i o niczym”. W przeciwieństwie do globalnych repozytoriów, takich jak Paleobiology Database, gromadzących dane o różnej jakości z wielu krajów, FRED obejmuje niemal wszystkie znane stanowiska skamieniałości w obrębie jednego państwa. Dzięki temu zapewnia wyjątkową spójność przestrzenną, historyczną i taksonomiczną.

Jak FRED pomaga w badaniach?

Zgromadzone dane służą nie tylko do katalogowania przeszłości. To aktywne narzędzie badawcze, które wspiera analizy zmian różnorodności biologicznej, rekonstrukcje dawnych ekosystemów i modelowanie zmian klimatu.

Przykładowo, wykorzystując dane z FRED-a, naukowcy byli w stanie obliczyć tempo wymierania mięczaków w różnych okresach geologicznych Nowej Zelandii oraz odtworzyć, jak wyglądały jej ekosystemy morskie sprzed milionów lat. Baza pozwala też badać reakcje życia na globalne kryzysy – takie jak wymierania permskie czy kredowe – i porównywać je z obecnymi zmianami środowiskowymi.

Ciekawostki z FRED-a

  • Najstarsze skamieniałości w bazie pochodzą sprzed ponad 500 milionów lat, z okresu kambru.
  • Najczęściej rejestrowane są szczątki mięczaków, ramienionogów i koralowców, które dobrze zachowują się w skałach osadowych.
  • Baza obejmuje również ślady życia – odcisk stopy, trop, skorupkę mikroskopowego planktonu – wszystko, co zostawiło jakikolwiek ślad po dawnych organizmach.
  • Część rekordów zawiera dane z prywatnych kolekcji i muzeów regionalnych, które wcześniej nie były dostępne publicznie.

Nowa Zelandia – kraj, który łączy przeszłość z przyszłością

Projekt FRED pokazuje, że Nowa Zelandia potrafi łączyć przyrodnicze dziedzictwo z technologiczną nowoczesnością. Po wulkanach, hobbitach i owcach przyszła pora na cyfrową rewolucję w paleontologii – i na wehikuł czasu, który pozwala podróżować w przeszłość bez wychodzenia z domu.

Link do bazy: https://fred.org.nz/

Źródła

  • GNS Science. FRED: The Fossil Record Electronic Database
  • Eos (AGU), New Zealand Has a Unique Fossil Record Named FRED (2021)
  • National Environmental Data Centre (NZ), Fossil Record File (FRF)
  • Palaeo-Electronica Commentary: The Fossil Record File of New Zealand (2010)