Erupcje wulkaniczne są jedną z przyczyn dramatycznych i gwałtownych zmian na Ziemi, w wielu przypadkach o charakterze klęsk żywiołowych. Na niebezpieczeństwa związane z działalnością wulkaniczną jest narażonych ok. 500 mln osób zamieszkujących obszary aktywne wulkanicznie, gdzie dochodzi do strat w ludziach i dorobku materialnym niekiedy całych pokoleń, do destrukcji infrastruktury technicznej i transportowej, a także do katastrof ekologicznych.

Zniszczenie gleby, spalenie lasów, zatrucie wód i powietrza narusza biocenozy, przerywa łańcuchy pokarmowe, prowadząc do destabilizacji ekosystemów. Katastrofy ekologiczne, wraz ze zniszczeniem infrastruktury pociągają za sobą śmierć ludzi i zwierząt w wyniku głodu i chorób, w wielu przypadkach epidemicznych. Czynniki te stoją na pierwszym miejscu w rankingu przyczyn strat w ludziach w wyniku bezpośrednich następstw erupcji wulkanicznych (ok. 30% z 223 tys. ofiar od 1680 r.).

Najwięcej ofiar głodu i chorób epidemicznych (49 tys. osób) przyniosła katastrofalna erupcja wulkanu Tambora (Indonezja) w 1815 r.; kolejne miejsce (10,5 tys. osób) zajmuje erupcja ze szczeliny Laki (Islandia) w 1783 r., a następne (ok. 5 tys. osób) erupcja wulkanu Santa Maria (Gwatemala) w 1902 r.

Ofiary działalności wulkanicznej w różnych rejonach świata w latach 1600-1982. Sumaryczna liczba ofiar – 238 867 osób. Źródło: R.J. Blong – Volcanic Hazards: A Sourcebook on the Effects of Eruptions. Academic Press, 1984; http://volcano.oregonstate.edu

Do pozostałych czynników stanowiących zagrożenie dla życia ludzkiego należą:

  • potoki piroklastyczne (26,8%),
  • lahary (17,1%),
  • tsunami (16,9%),
  • osuwiska i lawiny gruzowe (4,5%),
  • opady piroklastyczne (4,1%),
  • potoki law (0,3%),
  • inne czynniki, np. toksyczne gazy, wulkaniczne trzęsienia ziemi (0,03%).

Ponad 66% przypadków śmiertelnych było dziełem tylko 4 erupcji, a każdej z nich odpowiadał inny czynnik zagłady:

  • głód (Tambora, 1815, Indonezja),
  • tsunami (Krakatau, 1883, Indonezja),
  • potok piroklastyczny (Mt. Pelee, 1902, Martynika),
  • lahar (Nevado del Ruiz, 1985, Kolumbia).

Wyżej wymienione erupcje wulkanów Tambora, Krakatau i Mt. Pelee miały znaczący wpływ na pierwszą pozycję Indonezji i drugą Karaibów wśród obszarów dotkniętych stratami w ludziach w wyniku działalności wulkanicznej.

Czynniki stanowiące zagrożenie dla życia ludzkiego

Najbardziej katastrofalne erupcje naszej ery.

Źródło: R.J. Blong – Volcanic Hazards: A Sourcebook on the Effects of Eruptions. Academic Press, 1984; http://volcano.oregonstate.edu

  1. Tambora, Indonezja (1815 r.) – 92 000 ofiar, główna przyczyna: głód.
  2. Krakatau, Indonezja (1883 r.) – 36 417 ofiar, główna przyczyna: tsunami.
  3. Mt. Pelee, Martynika (1902 r.) – 29 025 ofiar, główna przyczyna: spływ piroklastyczny.
  4. Ruiz, Kolumbia (1985 r.) – 25 000 ofiar, główna przyczyna: lahary.
  5. Unzen, Japonia (1792 r.) – 14 300 ofiar, główna przyczyna: kolaps wulkanu, tsunami.
  6. Laki, Islandia (1783 r.) – 9350 ofiar, główna przyczyna: głód.
  7. Kelut, Indonezja (1919 r.) – 5110 ofiar, główna przyczyna: lahary.
  8. Santa Maria, Gwatemala (1902 r.) – powyżej 5000 ofiar, główne przyczyny: erupcja eksplozywna, choroby.
  9. Galunggung, Indonezja (1882 r.) – 4011 ofiar, główna przyczyna: lahary.
  10. Wezuwiusz, Włochy (1631 r.) – 3500 ofiar, główne przyczyny: lahary, potoki lawy.
Ruiny budynków w miasteczku Armero po przejściu laharu z wulkanu Nevado del Ruiz (Kolumbia, 1985). Źródło: USGS, Wikimedia Commons

Autor: dr Elżbieta Jackowicz