Wyobraź sobie miejsce pod ziemią, które przez dekady dostarczało więcej ropy niż jakiekolwiek inne złoże na świecie. Więcej – mogłoby zasilić świat w energię przez całe lata. Takim miejscem jest Ghawar – gigantyczne pole naftowe w Arabii Saudyjskiej, które zmieniło bieg historii współczesnej energetyki. W tym wpisie przyjrzymy się, czym właściwie jest Ghawar, dlaczego jest tak wyjątkowe i jaką rolę odgrywa w światowej gospodarce. Będzie też trochę geologii – bo bez niej nie byłoby ani kropli ropy.
Gdzie leży złoże Ghawar i jak jest duże?
Pole Ghawar rozciąga się na długości około 280 kilometrów, przy szerokości do 40 kilometrów, co daje mu powierzchnię bliską 8400 km² – niewiele mniej niż całe województwo opolskie. Znajduje się we wschodniej Arabii Saudyjskiej, w regionie Al-Ahsa, w pobliżu Zatoki Perskiej. Tak ogromna przestrzeń skrywa pod sobą olbrzymie pokłady węglowodorów.
Kiedy odkryto złoże?
Wszystko zaczęło się w 1948 roku, gdy geolodzy firmy Aramco (Arabian American Oil Company) – Max Steineke i Thomas Barger – zauważyli podejrzane zakrzywienie terenu w wyschniętym korycie rzeki Wadi Al-Sahbah. Szybkie badania potwierdziły obecność antykliny, czyli wypukłego wygięcia warstw skalnych – klasycznej pułapki dla ropy. W 1951 roku rozpoczęto eksploatację. Reszta to historia… i miliardy baryłek ropy. Firma Aramco przekształciła się później w państwowy gigant Saudi Aramco.
Ile ropy kryje się w Ghawarze?
Według różnych źródeł, Ghawar mogło pierwotnie zawierać nawet 280 miliardów baryłek ropy, co odpowiada ponad 15,9 miliarda metrów sześciennych – wyobraź sobie ponad 6 milionów basenów olimpijskich wypełnionych ropą.
Ropa w Ghawarze powstała miliony lat temu ze szczątków morskich organizmów, które opadły na dno pradawnych mórz i zostały przykryte osadami. Pod wpływem temperatury i ciśnienia zamieniły się w węglowodory, które migrowały do porowatych skał rezerwuarowych.
Ghawar to podręcznikowy wręcz przykład antykliny powstałej nad uskokiem podłoża datowanym na karbon (około 320 mln lat temu), której obecna forma ukształtowała się podczas kolizji Afryki z Azją w kredzie. Ropa znajduje się w porowatych wapieniach jurajskich formacji Arab-D, o porowatości sięgającej nawet 35%.
Antykliny działają jak naturalne zbiorniki. Ich geometryczna budowa ułatwia gromadzenie się ropy w jednym miejscu. Dodatkowo – jeśli pokrywa skalna jest szczelna – ropa może być przechowywana pod ziemią przez miliony lat.
Ropę wygenerowała formacja Hanifa – osady morskie bogate w materię organiczną (do 5%), która w milionach lat uległa przekształceniu w węglowodory. Całość przykryta jest grubą warstwą nieprzepuszczalnych anhydrytów i iłów, tworzących naturalne „wieko” dla tej podziemnej beczki ropy.
Jak dużo już wydobyto i ile jeszcze zostało?
Do tej pory wydobyto ponad 70 miliardów baryłek ropy, czyli około 11,1 miliarda metrów sześciennych. Co ciekawe, mimo tak ogromnej eksploatacji, złoże nadal produkuje – choć jego wydajność powoli maleje. W szczytowym okresie wydobycia szacowano, że z pola Ghawar pochodziło nawet 65% całkowitej ropy Arabii Saudyjskiej.
Według danych Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA), w 2024 roku dzienne zużycie ropy na świecie wynosiło około 102,7 miliona baryłek. Oznacza to, że ludzkość zużywa 1/1000 zasobów Ghawaru każdego dnia!
Większość złóż naftowych ma znacznie mniejszą skalę, niż Ghawar. To złoże jest unikalne nie tylko ze względu na rozmiar, ale też łatwość wydobycia. Dzięki geologicznej budowie i wysokiej jakości ropy, koszt produkcji w Ghawarze należy do najniższych na świecie.
Struktura geologiczna: antyklina pełna ropy
Ghawar to tzw. pułapka strukturalna typu antyklina – czyli wypukłe wygięcie warstw skalnych. W takich strukturach ropa gromadzi się w najwyższej części kopuły, pod warstwą nieprzepuszczalnych skał, które działają jak „korek w butelce”.
Jakie technologie wykorzystuje się w Ghawarze?
Choć Ghawar to klasyczne złoże konwencjonalne, stosuje się tam nowoczesne technologie m.in. pompy wtryskowe, sekwencyjne odwierty poziome, monitoring 4D, a nawet sztuczną inteligencję do optymalizacji wydobycia i zarządzania złożem.
Jak Ghawar wpływa na gospodarkę Arabii Saudyjskiej?
Ropa z Ghawaru przez dekady była podstawą budżetu państwa. To dzięki niej Arabia Saudyjska mogła zbudować infrastrukturę, edukację, nowoczesne miasta jak Rijad czy futurystyczne projekty typu NEOM.
Czy złoże się kiedyś wyczerpie?
Tak, Ghawar – jak każde złoże – kiedyś się wyczerpie. Już dziś wydobycie powoli maleje. Prognozy mówią, że złoże może być eksploatowane jeszcze przez kilkanaście do kilkudziesięciu lat, ale z coraz mniejszą wydajnością.
Co warto wiedzieć?
- Gdzie dokładnie znajduje się pole Ghawar?
Pole leży na wschodzie Arabii Saudyjskiej, w regionie Al-Hasa, blisko Zatoki Perskiej. - Czy Ghawar to złoże niekonwencjonalne?
Nie, Ghawar to złoże konwencjonalne, co oznacza, że ropa jest łatwo dostępna i nie wymaga szczelinowania hydraulicznego. - Czy wciąż wydobywa się ropę z Ghawaru?
Tak, choć tempo wydobycia spada, złoże wciąż produkuje miliony baryłek rocznie. - Kiedy Ghawar przestanie działać?
Nie ma dokładnej daty, ale wiele wskazuje, że jego eksploatacja będzie możliwa jeszcze przez kilka dekad. - Dlaczego Ghawar jest tak ważne geopolitycznie?
Bo wpływa na światowe ceny ropy i pozycję Arabii Saudyjskiej na arenie międzynarodowej.
