Choć trudno w to uwierzyć, to przez większość swojej geologicznej historii Warszawa znajdowała się… pod wodą. Od raju trylobitów, przez jurajskie rafy, po zasolone morze cechsztyńskie – nasza stolica ma bogatą, morską przeszłość.

Od rozbitej układanki do mapy mórz

Historia zalewów morskich w Polsce nie jest prosta do odtworzenia. Zanim uformował się obecny kontynent Europy, obszar przyszłej Polski przypominał rozsypane puzzle – różne fragmenty lądu znajdowały się w odległych miejscach globu. Trudno więc określić, czy i kiedy całość była jednocześnie pod wodą. Na dodatek erozja „wymazała” wiele zapisów geologicznych, usuwając skały, które mogłyby stanowić dowód dawnych mórz.

Aby uniknąć tej łamigłówki, można skupić się na jednym miejscu – Warszawie – i sprawdzić, ile czasu w fanerozoiku, czyli w ostatnich 539 milionach lat, znajdowała się pod wodą. Odpowiedź zaskakuje: około 340 milionów lat, czyli 63% tego okresu Warszawa była dnem morskim.

Morskie dzieje stolicy

Kambr (539–485 mln lat temu)

Warszawa była wówczas płytkim morzem przez około 40 mln lat. Warunki sprzyjały trylobitom i innym organizmom żyjącym na szelfach kontynentalnych.

Ordowik (485–444 mln lat temu)

Po początkowym osuszeniu teren ponownie zalało morze – łącznie przez około 35 mln lat.

Sylur (444–419 mln lat temu)

Morskie środowisko utrzymywało się przez około 22 mln lat, choć pod koniec okresu mogły nastąpić niewielkie wynurzenia terenu.

Dewon (419–359 mln lat temu)

Brak skał z tego okresu w rejonie Warszawy to efekt erozji, jednak szacuje się, że morze panowało tu przez ok. 45 mln lat.

Karbon (359–299 mln lat temu)

Warunki morskie utrzymywały się jedynie przez ok. 25 mln lat, z przewagą stref przybrzeżnych.

Perm (299–252 mln lat temu)

Morze cechsztyńskie pojawiało się kilkukrotnie, zostawiając po sobie m.in. pokłady soli. Łączny czas jego obecności to maksymalnie 3 mln lat.

Trias (252–201 mln lat temu)

Przeważały warunki lądowe, jednak epizody morskie mogły trwać ok. 15 mln lat.

Jura (201–145 mln lat temu)

Jedna z wodnych kulminacji – Warszawa była pod wodą co najmniej 42 mln lat, stanowiąc część bogatego ekosystemu morskiego.

Kreda (145–66 mln lat temu)

Morze obecne było przez około 77 mln lat, a stolica pełniła rolę obszaru rafowego i przybrzeżnego.

Paleogen (66–23 mln lat temu)

Ostatnie zalewy morskie – epizodycznie, z zachodu – trwały w sumie ok. 22 mln lat.

Lądowe zakończenie historii

W neogenie i czwartorzędzie (ostatnie 23 mln lat) Warszawa pozostaje już na suchym lądzie. Morze ustąpiło miejsca rzece, dolinom, a w końcu – miastu. Patrząc na historię geologiczną, dzisiejsze korki na Wisłostradzie mogą być jednak mniej uciążliwe niż codzienne pływy sprzed milionów lat.