Erupcje subpliniańskie mają charakter eksplozywny lub mieszany, a ich produkty wywodzą się z lepkich, kwaśnych magm o wysokiej zawartości gazów i mają najczęściej skład ryolitowy, dacytowy lub trachitowy.
Kolumny erupcyjne osiągają wysokość do 25 km lub ulegają kolapsowi, tworząc katastrofalne spływy pumeksowe. Przykładem erupcji subpliniańskich była erupcja Wezuwiusza w 1631 roku, połączona z trzęsieniami ziemi, które wywołały fale tsunami. Neapol przykryła kilkudziesięciocentymetrowa warstwa popiołu, a potoki lawy zniszczyły częściowo miasto Torre del Greco. Zginęło 4 tys. osób.
Erupcje subpliniańskie mogą też tworzyć nietrwałe budowle wulkaniczne, które zapadając się generują spływy piroklastyczne. Temperatura tych law wynosi zazwyczaj od 650°C do 750°C, lecz wyjątkowo może dochodzić nawet do ponad 950ºC. Prędkość przemieszczania się law mieści się przeważnie w granicach od kilku do setek m/h, jednakże niejednokrotnie bywa znacznie mniejsza.
Lawy te wyłaniają się czasami miesiącami lub latami, tworząc grube płaty spiętrzające się nad otworem wulkanicznym w kielichowate kopuły lub też formują krótkie, nieruchliwe potoki o stromych brzegach (tzw. coulee).
Szczególną formą wydobywania się takich law są protruzje, czyli korek ze stygnącej, lepkiej, plastycznej i pozbawionej gazów lawy wypychany z krateru wulkanicznego pod wpływem ciśnienia magmy, niczym wyciskana z tubki pasta do zębów. Przybiera najczęściej postać iglicy lub walca. Wskutek licznych spękań szybko krzepnącej lawy oraz uwolnienia sprężonych podczas wyciskania gazów, kopuły i protruzje ulegają kolapsowi, rozpadając się na gruz, będący źródłem katastrofalnych spływów piroklastycznych, poruszających się z prędkością ponad 150 km/h.
Okazją do obserwacji rzadkiego zjawiska tworzenia się protuzji był katastrofalny wybuch wulkanu Mt. Pelée z 1902 roku, położonego karaibskiej wyspie Martynika. Taka forma zaczęła wyrastać z Montagne Pelée już po głównej erupcji, która miała miejsce 8 maja. Przyrastając nawet do 15 metrów dziennie w ciągu kilku tygodni osiągnęła wysokość ponad 300 metrów, mierząc u podstawy 160 metrów i dorównując objętością Piramidzie Cheopsa. Z powodu swoich rozmiarów otrzymała nazwę Wieża Pelée. Wkrótce jednak zaczęła się kruszyć i rozpadać, a jej całkowite zawalenie miało miejsce w marcu 1903 roku.
Autor: dr Elżbieta Jackowicz
