Dla amatorów paleohalloween mamy nie lada atrakcję. To stary, znajdujący się na uboczu, zapomniany przez czas i zarośnięty pajęczynami niewielki kamieniołom w Kajetanowie w Górach Świętokrzyskich, w którym zobaczyć można czarne jak smoła wapienie bitumiczne, margle, łupki i zlepieńce. Brzmi nie dość przerażająco?

Napięcie sięgnie zenitu, gdy dodamy do tego jeszcze jedną informację – to miejsce występowania „strasznuli strasznej”!

Choć może nie jest ona tak rozpoznawalnym symbolem obchodzonego 31 października święta jak „wypatroszona” i podświetlona od środka dynia z wyszczerbionymi zębami, ale też ma swoje geologiczne tajemnice, które warto poznać.

Odsłonięcie w Kajetan owie to jedno z dość nielicznych wystąpień permu na obszarze naszego kraju. Widoczne tu skały morskiej facji cechsztynu formowały się w płytkim i ciepłym akwenie obejmującym wówczas znaczne obszary Europy Zachodniej i Środkowej. W tym konkretnym przypadku były to zapewne osady dawnej permskiej zatoki, która wdzierała się w ląd od północnego zachodu.

Najważniejszą skamieniałością znajdowaną tutaj jest właśnie Horridonia horrida („strasznula straszna”). To ramienionóg występujący w dolnej (spągowej) części twardych wapieni bitumicznych. Jego skamieniałe, dość duże muszle z silnie wypukłą skorupką opatrzone były długimi, grubymi, rurkowatymi kolcami, po których zostały dziś jedynie ślady ich przyczepu (charakterystyczne kropki).

Wbrew swojej nazwie Horridonia nie miała nimi zadawać okrutnych ran innym zwierzętom, czy też śmiertelnie je przerażać niekonwencjonalnym wyglądem. Twory te stabilizowały muszlę ramienionoga w grząskim osadzie dna ówczesnego morza.

Żeby było jeszcze straszniej, Horridonia horrida wyginęła około 245 mln lat temu podczas wielkiego permskiego wymierania, kiedy z powierzchni Ziemi zniknęło 90–95% gatunków organizmów morskich i ponad 60% rodzin gadów i płazów. Jak również drzewiaste paprocie, skrzypy i widłaki.

Oprócz „strasznuli” spotkać tu można innych przedstawicieli fauny i flory: ramienionogi z rodzajów Spirifer i Dialasma, małże, mszywioły, a także szczątki roślin iglastych.

Autor: Paweł Woźniak
Zdjęcie:

Autor: Paweł Woźniak
Zdjęcie: Ramienionóg Horridonia horrida (Sowerby). Fot. steinkern. de